Zamieranie świerczyn

Ochrona przed kornikami

Od kilku już lat lasy południowej Polski borykają się z problemem zamierania świerczyn. Proces zamierania borów świerkowych obejmuje ciągły obszar położony w pasie od Cieszyna do Pienin, po obu stronach południowej granicy Polski, a największe jego nasilenie na terenie naszego kraju ma miejsce w Beskidzie Śląskim i Żywieckim. Problem zamierania lasów dotyczył już wcześniej Gór Izerskich i Harzu, Szumawy, Bawarii oraz do tego momentu wielu milionów hektarów w Kanadzie.

Posusz jałowy (opuszczony przez kornika) w rezerwacie na Baraniej Górze

I. Co osłabiło i nadal osłabia świerki?

1. Dawna gospodarka w lesie, gdzie priorytetem było wycinanie mieszanych naturalnych drzewostanów złożonych z buków, jodeł i świerków, dla potrzeb szybko rozwijającego się przemysłu przemysłu w XIX wieku. Ogołocone z drzew górskie stoki należało szybko ponownie zalesić, więc posłużono się świerkiem, bo najszybciej rośnie ze wszystkich górskich, lasotwórczych gatunków, a dodatkowo jest doskonałym surowcem budowlanym. Dodatkowo sprowadzone nasiona najczęściej były obcego pochodzenia. Świerk długo było odporny na wszelkie przeciwności czy to biotyczne czy abiotyczne, ale skumulowanie się kilku następnych wymienionych czynników spowodowało wyżej wspomniane już zamieranie na wielką skalę.

2. Anomalie pogodowe ostatnich lat czyli mroźne i śnieżne zimy na przemian z lekkimi, upalne i suche lata (szczególnie lata 2005 i 2006), wichury powodujące wiatro- i śniegołomy.

Wiatrołom z 2004 roku

 3. Imisje przemysłowe - lasy Beskidów narażone były i są na zanieczyszczenie przemysłowe. Istotne znaczenie mają tlenki siarki i azotu, powodujące uszkodzenia aparatu asymilacyjnego, deformacje koron, osłabienie przyrostu i żywotności drzew. Dodatkowo mają wielki wpływ na skażenie gleby. Blisko 96% powierzchni lasów Nadleśnictwa Wisła zaliczonych jest do stref uszkodzeń przemysłowych.

4. Choroby grzybowe - głównie grzyby z rodzaju opieńka. Ten wydawałoby się niegroźny, a w dodatku całkiem smaczny grzyb jadalny, przyczynia się, za sprawą swojej oplatającej korzenie i pnie drzew grzybni, do osłabienia a nawet i samoistnego zamierania świerków.

Owocniki opieńki

 5. Szkodniki owadzie pierwotne - uszkadzające głównie aparat asymilacyjny drzew - zasnuje i zawodnica świerkowa.

6. Kumulacja powyższych czynników dała pretekst do gradacji (masowego pojawu) szkodników wtórnych czyli głównie kornika drukarza i owadów mu towarzyszących.

Fragment żerowiska kornika drukarza pod korą

Zbliżenie na żerowisko kornika drukarza - widoczne owady doskonałe

 II. W jaki sposób prowadzi się działania ochronne przed rozwojem gradacji kornika?

1. Główną i najbardziej skuteczną metodą jest wyszukiwanie tak zwanych drzew trocinkowych, czyli zasiedlonych przez korniki. Nazwa pochodzi od trocinek, które kornik usuwa spod kory przez wydrążone przez niego otworki, kolor trocinek jest brunatny, gdyż kornik drukarz drąży swoje chodniki w korze.

Widoczne na korze brunatne trocinki świadczą o obecności kornika pod korą świerka

 2. Pracownicy poszukujący drzew trocinkowych mają za zadanie oznaczyć je, tak aby były widoczne. Oznaczenia dokonuje się przy pomocy specjalnych spray'ów. Ponieważ drzewa zaatakowane przez kornika pojawiają się często w grupach - tak zwanych gniazdach kornikowych, oznaczenia spray'em mogą rzucać się w oczy i sprawiać wrażenie graffiti w lesie, wykonanego przez wandali. Jakkolwiek jest to działanie niezbędne.

Drzewa trocinkowe oznacza się numerkiem i datą jego wyznaczenia

3. Następnie wyznaczone drzewa wycinane są przez pilarzy. Aby ochronić sąsiednie drzewa przed wylotem kornika, wycięte drzewa koruje się a korę pali. Drugą możliwością jest szybki wywóz takiego zasiedlonego drzewa poza strefę lasu.

Wycinanie drzewa zasiedlonego

Korowanie i palenie kory

4. Metodą pomocniczą zwalczania korników jest stosowanie pułapek:

- klasycznych - w postaci ściętego, osłabionego drzewa, lub
- feromonowych - w postaci czarnych skrzynek z wywieszonym feromonem wabiącym korniki określonego gatunku.

Pułapka feromonowa bezobsługowa

Miejmy nadzieję, że przedstawiony problem jest na tyle istotny, iż uświadomi wszystkim mieszkańcom występujące zagrożenia w drzewostanach świerkowych będących własnością Skarbu Państwa czy też tysięcy prywatnych właścicieli lasów na terenie gminy Istebna i miasta Wisły. Jeżeli zaś podejmiemy wspólne działania dla ratowania naszych lasów to piękno naszej beskidzkiej przyrody będzie nadal cieszyło serca nas wszystkich.